FORMAÇÃO CONTÍNUA DE PROFESSORES DE BIOLOGIA EM TIMOR-LESTE: DESAFIOS E POSSIBILIDADES

quarta-feira, Outubro 1, 2025
Português, Brasil
Este trabalho tem como objetivos conhecer os tipos de formação contínua adotados por professores de Biologia em Timor-Leste, identificar os desafios enfrentados por formadores e professores no programa de formação contínua de professores de Biologia timorense, sobretudo as soluções possíveis necessárias para superar os desafios emergentes. Os profissionais são formados com base nos saberes elaborados por vários outros atores sociais e instituições; como os técnicos, os pesquisadores, e os legisladores, bem como, pelas concepções hegemônicas, históricas, sociais e culturais. Na condição individual, essa formação é constantemente influenciada e ressignificada a partir das reflexões do indivíduo no desenvolvimento do seu trabalho, ou na observação de outros trabalhadores. A formação apresenta, portanto, um caráter coletivo, isto é, social, cultural e histórico, e um caráter individual, introspetivo, reflexivo e autônomo. No intuito de atingir os objetivos supracitados, a metodologia de investigação utilizada foi pesquisa qualitativa. Neste sentido, decidimos por utilizar o questionário para construir os dados dos formandos e professores, sobre os desafios por eles enfrentados na formação e como superar esses desafios segundo a perspetiva deles. Além disso, utilizaremos a entrevista semiestruturada que foi realizada com a Vice-Presidente do INFORDEPE no assunto formação contínua, para identificar e analisar os problemas considerados como lacunas da formação contínua. Os resultados da pesquisa foram analisados através da descrição qualitativa para abordar os pontos de vistas de respondentes no questionário, especificamente os problemas enfrentados e as soluções verificadas pelo método descritivo de análise. A primeira etapa desta técnica é classificar os dados e, em seguida, esses foram apresentados em quadros e tabelas para, assim, realizarmos as interpretações. O resultado da pesquisa monstra que a formaçao contínua dos professores da Biologia enfrenta os seguintes desafios: tempo da formação insuficiente, dificuldade na língua de instrução, neste caso a língua portuguesa, inexistência dos recursos facilitadores, descontinuidade da formação, formadores não recrutados por mérito, dentre outros. O próprio INFORDEPE ainda enfrenta vários desafios e lacunas relativas à implementação do programa de formação contínua dos professores, segundo o Decreto Lei n.o 4/2011 de 26 de Janeiro, como, por exemplo, a inexistência de um plano estratégico e a formaçao que não é fundamentada na análise das necessidades dos professores. Assim, através de entrevista, o pesquisador conseguiu descobrir algumas possibilidades mediante esses desafios, como: aumentar o tempo da formação, priorizar a formação da língua portuguesa como língua do ensino, investir mais nos recursos facilitadores da formação, melhorar o processo de recrutamento dos formadores baseado no mérito, elaborar um plano estratégico adequado para definir a política da formação contínua dos professores, segundo as competências dada pelo Decreto Lei n.o 4/2011 de 26 de Janeiro, assim como definir a formaçao segundo a análise da necessidade dos professores. Palavras-chaves: Biologia; formação contínua de professores, desafios e possibilidades de formação. [FREITAS], [Memensio Sequeira]. [Formação Contínua de Professores de Biologia em Timor-Leste: Desafios e Possibilidades]: [Sub-título Dissertação]. [103 Páginas] Dissertação (Mestrado) - Universidade Nacional Timor Lorosa ́e, 2025. REZUMU Traballu ida ne’e mosu ho objetivu atu hatene tipu formasaun kontínua ba profesór Biolojia adotadu iha Timor-Leste, identifika dezafiu enfrentadu hosi formadór no profesór sira iha programa formasaun kontínua ba profesór Biolojia timorense no solusaun nesesária sira atu hakat liu dezafiu sira ne’ebé mosu. Atu atinje objetivu sira ne’e hotu, utiliza metodolojia investigasaun kualitativu. Profisional sira treinadu ho baze koñesimentu ne’ebé dezenvolve hosi autór oioin no instituisaun sosiál sira seluk; hanesan tékniku, peskizadór, lejisladór no hosi konsepsaun ejemóniku, istória, sosiál no kultura. Iha kondisaun individu, formasaun ne’e sempre influensiadu no fó sentidu foun bazeia ba reflesaun individu ba iha ninia dezenvolvimentun profisionál, ka bazeia ba observasaun hosi profisionál seluk. Tanba ne’e, formasaun ho karáter koletiva, katak sosiál, kultura, no istória, no ho karáter individuál, introspetivu, refletivu no autonomia. Atu aplika metodolojia kualitativu ita disidi uza kestionáriu hodi konstroi dadus sira hosi formadór no profesór sira, sobre dezafiu sira ne’ebé sira enfrenta iha formasaun kontínua nia laran no oinsá hakat liu dezafiu hirak ne’e tuir sira- nia perspetiva rasik. Aleinde ne’e, utiliza mós entrevista semiestruturada ne’ebé aplika ba Vise Prezidente INFORDEPE asuntu fomasaun kontínua atu identifika no analiza problema konsideradu sira nu’udar lakuna hosi formasaun kontínua. Rezultadu sira hosi peskiza analizadu liu hosi deskrisaun kualitativa atu aborda pontu de vista hosi respodente sira iha kestionáriu, inkluzivamente problema sira ne’ebé sira enfrenta tiha ona no solusaun sira hosi métodu deskritiva. Etapa dahuluk hosi téknika ida ne’e mak klasifika dadus sira no tuir mai, ita aprezenta iha tabela laran no halo ninia interpretasaun sira. Rezultadu peskiza hatudu katak formasaun kontínua ba profesór Biolojia sira enfrenta dezafiu sira hanesan tuirmai: tempu ba formasaun la sufisiente, difikuldade iha língua ba instrusaun: iha kazu ne’e língua portugeza, inezisténsia rekursu fasilatadór sira, deskontinuidade hosi formasaun ne’e rasik, la halo rekrutamentu ba formadór sira tuir sira-nia méritu no INFORDEPE rasik mós sei enfrenta dezafiu no lakuna oioin relativamente ba implementasaun programa formasaun kontínua ba profesór sira tuir Dekretu Lei N.o 4/2011 loron 26 fulan Janeiru. Nune’e, liuhosi entrevista, peskizadór konsege deskobre posibilidade balun ba solusaun hanesan: aumenta tan durasaun tempu ba formasaun, prioritiza ba formasaun língua portugeza nu’udar língua ensinu, investe tan iha rekursu fasilitadór sira ba formasaun, hadi’a prosesu rekrutamentu ba formadór sira tuir sira-nia méritu, presiza elabora planu estratéjiku adekuadu ida atu define polítika formasaun kontínua ba profesór sira tuir kompeténsia sira ne’ebé atrbui hosi Dekretu Lei N.o 4/2011 loron 26 fulan Janeiru nune’e mós define formasaun tuir análize nesesidade profesór sira nian. Liafuan xave: Biolojia; Formasaun kontínua profesór sira nian, dezafiu no posibilidade sira hosi formasaun [FREITAS], [Memensio Sequeira]. [Formação Contínua de Professores de Biologia em Timor-Leste: Desafios e Possibilidades]: [Sub-título Dissertação]. [103 Páginas] Dissertação (Mestrado) - Universidade Nacional Timor Lorosa ́e, 2025.
Destaque: 

Idiomas